Wat schaft de put? is geen verschrijving maar vrij letterlijk wat de Belgische Jeroen van Vaerenbergh doet. De foodarcheoloog is bij onze zuiderburen bekend van het Tv-programma Het verhaal van Vlaanderen.
link naar bol.
Een culinaire tijdreis
In zijn eerste boek beschrijft hij op verhalende en beknopte wijze hoe voorouders in onze streken hebben geleefd en wat zij aten. In acht hoofdstukken en ruim honderdvijftig bladzijden maken we een culinaire tijdreis. Van de mammoetjagende Neanderthalers die 45.000 jaar geleden hun kamp opsloegen bij de Maas tot het grote keerpunt 7.000 jaar geleden, toen we ons gingen vestigen en landbouw ontstond. Dit hoofdstuk krijgt de titel ‘En toen is de misère begonnen’. Jeroen geeft namelijk naast een les geschiedenis ook zijn mening over hoe onze huidige overvloed onhoudbaar is.
Duurzaam gebruik
Via de Romeinen, de Franken de Saksen en het ontstaan van de eerste steden zien we steeds hoe mensen zich aanpassen: van wildpluk naar granen zaaien, van zuurdesem naar bierbrouwersgist. Wijngaarden gedijden tot de 14e eeuw goed in onze streken. Alles wordt gebruikt; valfruit wordt diksap, overrijp fruit transformeert tot cider. Vis eet iedereen, terwijl vlees duurder is. Visgraten in beerputten bewijzen dat.
Import
En als de groeiende steden onvoldoende in de behoefte kunnen voorzien ontstaat import van basisvoedsel. Die voedseleconomie in de vorm van wereldhandel bestaat nu nog. Het systeem werkt maar het is een wankel evenwicht. Oorlog, crisis en klimaat beïnvloeden onze voedselzekerheid. Net als Amsterdam is in het huidige België Antwerpen een centrum van specerijenhandel. Hierdoor ontstaat een kosmopolitische metropool …. en slavenhandel.
De voedselindustrie
Het laatste hoofdstuk in het eerste deel behandelt de 17e, 18e en 19e eeuw waarin aardappels (als bron van zetmeel en niet langer een exoot in botanische tuinen), koffie en cacao hun intrede doen. Net als de opkomst van de voedselindustrie. We gaan op kraambezoek, we wonen een crematieritueel bij en bezoeken een koffiehuis. De foodarcheoloog combineert in Wat schaft de put? de verhalen over het verleden iedere keer knap met het heden.
Leren van het verleden
Wij zijn volgens Jeroen de herkomst en waarde van ons voedsel uit het oog verloren. Het lijkt alsof wij met alle exotische ingrediënten iets unieks beleven qua kookkunst. Niets is minder waar, de adoptie van nieuwe ingrediënten en bereidingswijzen is al zo oud als de mensheid zelf. Dus bij het oplossen van onze huidige problemen kan het lonen om in het verleden te kijken: van resistente oude gewassen tot stikstof bindende peulvruchten en voedselbossen.
Recepten
In het tweede deel van Wat schaft de put? duiken we de keuken in met de foodarcheoloog. Geen van die recepten komt uit een kookboek. Het zijn zijn eigen interpretaties op basis van opgravingen. Hij nodigt ons uit om ze naar eigen smaak aan te passen met de duurzame culinaire gewoontes van onze voorouders in het achterhoofd. Bereid een mammoetrub, bak oerkrakkers of maak de Menapische gehaktballetjes met honingprei, koriander en appel die Tom Waes ook kreeg voorgeschoteld in Het verhaal van Vlaanderen.
Lees smakelijk!
Wat schaft de put? – Jeroen van Vaerenbergh – uitgever Manteau – ISBN 9789022340783 – €24,99